tekerliğin icadı

Tekerleğin İcadı
Aşağıdaki yazı formsitesi.org dan alıntıdır.


Kesin olmamakla birlikte tekerleğin yaklaşık olarak M.Ö. 5000 yıllarında Mezopotamya’da icat edildiği tahmin edilmektedir.
Nasıl bir ihtiyacın tekerleği icat etmeye yol açtığı bilinmiyor. Fakat bununla ilgili gayet mantıklı ikna edici teoriler vardır. General Frugier’e göre insanlar avladıkları hayvanları kaya parçalarını ve bunun gibi bazı ağır şeyleri taşımakta zorluk çekiyorlardı. Bu sırada kesilmiş büyük ve ağır bir ağaç gövdesinin yuvarlanarak rahatça hareket ettirilebildğini farkettiler. Tekerleğin temelini atan bu olaydan sonra iki ağaç kütüğünün üzerine yüklerini koyarak taşıyan insanlar bunu bir arabaya çevirmekte gecikmediler. Arkeologlar ilk teker örneklerinin tarihine çok yakın araba örnekleri de bulmuşlardır. Bu da tekerlek ile arabanın hemen birbirini izleyen iki icat olduğu görüşünü kuvvetlendirmektedir. Arabalar insan gücüyle de kullanıldığı gibi genelde hayvan gücünden yararlanılarak kullanılırdı. Bu iş için en uygun hayvan o dönemde yaygınca kullanılan yaban eşeğiydi. Çünkü henüz at Mezopotamya’da bilinmiyordu.
Arkeologların yaptığı çalışmalar sonucu tekerleğin Mezopotamya’dan ortaya çıktığı neredeyse kesindir. M.Ö. 3500 yıllarında Sümerlerde M.Ö. 3000 yıllarında Asurlarda M.Ö. 2500 yıllarında İndüs Vadisinde M.Ö. 1000 yıllarında Orta ve Kuzey Avrupa’da ve M.Ö. 500 yıllarında İngiltere’de tekerlekli araç örneklerine rastlanmıştır. Bu da tekerleğin Mezopotamya’da doğup kademe kademe yayıldığını göstermektedir.
Tekerleğin gelişimi
Tekerlek bir eksen etrafında dönen bir disk veya dairevi bir çatı vasıtasıyla dönme hareketi yapabilen mekanik bir düzendir. Tekerlekle elde edilen dönme hareketi makinanın temelidir. Öyle ki makinrlrşmiş medeniyetin onsuz gelişebilmesi düşünülemezdi. Tekerleğin keşfi çok eski zamanlara uzandığından zaman içinde sayısız kullanma alanı ortaya çıktı. Önce kara taşımacılığında yeni bir devir açtı. Sonraları bir seri değişikliklerle işçiliği azaltmak verimi arttırmak taşıma hayvanının ve insanın sınırlı kas gücü kapasitelerine destek olan güç kaynaklarının yerini almak üzere makineler geliştirildi.

En büyük teknolojik faydası da şüphesiz insanların ve eşitli hayvanların (at vb.) taşıyamayacağı yükleri taşınır kılmasıdır. Örneğin; tekerleğin çalışması sonsuz sayıda kaldıraç gibi düşünülerek açıklanabilir. Mesela at arabası tekerleğinde yere değen çember dayanak noktası olmak üzere her parmak bir kaldıraçtır. Lokomotifteki tekerlekteyse dingil dayanak noktası olmak üzere yarıçapın ortasında bir yere bağlanan kol gücü tekerlek çemberine aktarır. Dingilin sabit olması halindeyse tekerlek çemberine uygulanan kuvvet bağlanan kolu hareket ettirir. Çeşitli dişli takımları gücü ve hızı yarıçap uzunluklarıyla orantılı olarak değiştirir. Tekerlek yükü ileriye çektiği gibi sürüklenen bir cismin aksine sürtünmeyi de azaltır. Böylece at veya insan sırtında taşıyabileceğinden çok fazlasını çekebilir.

İlk tekerlekli araçların birçok mahzurlu yanları olduğundan sınırlı kullanma alanları vardı. Dört tekerlekli araba da hemen iki tekerlekli kadar eskidir. Bunlara hareketli bir ön dingil takılana kadar bütün gövde kaldırılmak suretiyle yönlendiriliyorlardı. Ayrıca kullanılan öküz veya eşeklerle hız çok azdı. Ancak M.Ö. 2000 yıllarından sonra daha süratli olan atın Asya steplerinden Mezopotamya'ya gelmesinden sonra iki tekerlekli araba bir savaş aracı olarak kullanılmaya başlandı.

Tekerleğin bir makineye ilk uygulaması değirmen taşının akan bir suya karşı konulmuş su dolabıyla döndürülmesidir. Teknolojinin gelişimi ile de farklı alanlarda kullanımı gerçekleşti. Bu düzen Yakın Doğudan M.Ö. 1. yüzyılda yayılmış; çok geçmeden basit dişliler ilave edilerek ilk un değirmenleri yapılmıştır. Bundan sonra tekerleğin kullanıldığı yerler gittikçe genişlemiş; su dolabıyla işleyen mekanik çekiçler maden öğütme değirmenleri ve dirsekli millerle körükler ve yel değirmenleri geliştirilmiştir.

Dişli çarkların bulunmasından sonra saat mekanizması gibi daha karmaşık sistemler yapıldı. Zamanla bu hususta büyük gelişmeler oldu. Tekerleğin gelişimi teknolojiye inkar edilemeyecek katkılarda bulunmuştur. Teknolojinin gelişimi ile de yeni sektörler oluşmuştur.



kaynak: forumsitesi.org